BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
URL: http://ijmm.ir/article-1-1566-fa.html
2- مرکز تحقیقات فیزیولوژی ورزشی، پژوهشکده سبک زندگی، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله، تهران، ایران ، msepandi@gmail.com
قبل از شروع مطالعات بالینی مداخله‌ای روی انسان، معمولا محققان برای بررسی اثربخشی اولیه، تعیین دوز و سمیت، فارماکوکینتیک و فارماکوداینامیک مداخلات، مطالعات In Silico (شبیه‌سازی کامپیوتری) انجام می‌دهند. سپس مطالعات در شرایط in vitro (آزمایشگاهی خارج از بدن حیوانات) و در نهایت در شرایط in vivo (آزمایشگاهی روی حیوانات) ادامه پیدا می‌کند. محاسبه حجم نمونه در شرایط in vivo به لحاظ اعتبار نتیجه‌گیری علمی و با رعایت حقوق حیوانات ضروری است. به‌طوری‌که حجم نمونه ناکافی منجر به کاهش احتمال کشف روابط بین متغیرهای تحقیق می‌شود و همچنین حجم نمونه اضافه، باعث افزایش غیرضروری هزینه‌ها و مرگ و میر اضافه حیوانات آزمایشگاهی است (1). در بند 12 از مفاد بیانیه هلسینکی بر لزوم رعایت حقوق حیوانات آزمایشگاهی در پژوهش‌ها تاکید شده است (2).
راهکار اصلی توصیه‌شده برای محاسبه حجم نمونه چه در مطالعات حیوانی و چه در سایر مطالعات، روش مبتنی بر تحلیل توان آماری است. اما محاسبه حجم نمونه با این رویکرد، از طرفی نیازمند آشنایی پژوهشگر با مفاهیم پایۀ دانش آمار از جمله توان آماری، خطاهای آماری و مفهوم اندازه اثر است. از طرف دیگر این رویکرد مستلزم استفاده از داده‌های مطالعات قبلی و یا داده‌های به‌دست‌آمده از مطالعه پایلوت است. لذا در مواردی که استفاده از روش مذکور میسر نباشد، می‌توان از روش معادله منابع که به‌وسیلۀ Mead در 1988 معرفی شده است (3)، استفاده نمود. روش معادله منابع بر اساس تحلیل واریانس (ANOVA) طراحی شده است، و برای همۀ مطالعاتی که در آنها از حیوانات آزمایشگاهی استفاده می‌شود، کاربرد دارد. در این روش فرض می‌شود که اگر حجم نمونه به درستی محاسبه شده باشد، مقدار درجه آزادی (DF) بین 10 تا 20 خواهد بود. چنانچه، عدد DF کمتر از 10 محاسبه شود، بدین معناست که با افزایش حجم نمونه احتمال به دست آوردن نتایج معنادار بیشتر می‌شود و اگر عدد DF بیش از مقدار 20 باشد، به این معناست که افزایش حجم نمونه، تأثیر چندانی در افزایش احتمال به دست آوردن نتایج معنادار نخواهد داشت. لذا فرمول کلی محاسبه حجم نمونه برای مطالعه‌ای که هدف آن مقایسه متغیر کمی در دو یا چند گروه با یکدیگر است، به شکل زیر خواهد بود که در آن k نشان‌دهندۀ تعداد گروه‌ها وn نشان دهندۀ حجم نمونه مورد نیاز است:
n = (DF/k) + 1
برای مثال فرض کنیم در یک پژوهش با هدف مقایسه 4 گروه از رت‌ها خواهیم داشت:
n = (10/4) + 1=3.5=4 با فرض DF=10
n = (20/4) + 1=6 با فرض DF=20
بنابراین می‌توان گفت در این مطالعه به حداقل 4 و حداکثر 6 رت در هر گروه نیاز داریم. البته باید توجه کرد که چنانچه احتمال ریزش در تعداد نمونه‌ها وجود داشته باشد، درصد ریزش در حجم نمونه نهایی در نظر گرفته شود. هرچند روش معادله منابع، روش ساده‌ای است، اما دقت آن به اندازه روش تحلیل توان نیست. لذا توصیه می‌شود محققین محترم برای محاسبۀ حجم نمونه از نرم‌افزارهای مخصوص محاسبه حجم نمونه نیز استفاده کنند. یکی از بهترین گزینه های موجود در این خصوص(هم برای مطالعات بالینی و هم مطالعات حیوانی) نرم افزار رایگان G-Power است (4). با استفاده از این نرم‌افزار می‌توان حجم نمونه لازم را برای مطالعاتی که در آن روش‌های مختلف آماری از جمله همبستگی، آزمون اختلاف میانگین‌ها، رگرسیون و سایر روش‌های آماری استفاده می‌شود را محاسبه کرد. این نرم افزار می‌تواند حجم نمونه را بر اساس اندازه اثرهای متفاوت (بزرگ، متوسط و کوچک) محاسبه کند (4). از مزیت‌های دیگر آن می‌توان به داشتن راهنمای کوتاه، سادگی و در دسترس بودن اشاره نمود (5).
دریافت: 1400/9/6 | پذیرش: 1400/10/24 | انتشار الکترونیک: 1400/11/21
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
