سال 13، شماره 1 - ( فروردین - اردیهبشت 1398 )                   جلد 13 شماره 1 صفحات 55-44 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Namvarrad M, Razavilar V, Anvar S A A, Akbari-Adergani B. Assessment of Lactobacillus Delbruekii and Bifidobacterium Animalis Abilities to Absorb Aflatoxin M1 from Milk. Iran J Med Microbiol 2019; 13 (1) :44-55
URL: http://ijmm.ir/article-1-890-fa.html
نامورراد مریم، رضویلر ودود، انوار امیر علی، اکبری آدرگانی بهروز. بررسی قابلیت باکتری های Lactobacillus Delbrueckii و Bifidobacterium Animalis در جذب آفلاتوکسین M1 از شیر. مجله میکروب شناسی پزشکی ایران. 1398; 13 (1) :44-55

URL: http://ijmm.ir/article-1-890-fa.html


1- گروه بهداشت مواد غذایی، دانشکده دامپزشکی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.
2- گروه بهداشت مواد غذایی، دانشکده دامپزشکی، واحد علوم و تحقیقات تهران، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. ، vazneh2245@gmail.com
3- مرکز تحقیقات آزمایشگاهی غذا و دارو، سازمان غذا و دارو، وزارت بهداشت درمان و آموزش پزشکی، تهران، ایران.
متن کامل [PDF 1569 kb]   (2042 دریافت)     |   چکیده (HTML)  (5211 مشاهده)
متن کامل:   (3904 مشاهده)
مقدمه
مایکوتوکسین­ها، متابولیت­های سمی تولیدشده توسط قارچ‌ها هستند که به طور عمده توسط قارچ­های ساپروفیت در حال رشد روی برخی از مواد غذایی و خوراک دام تولید می­شوند. آلودگی مایکوتوکسین در مواد غذایی، تهدید بزرگی برای سلامت انسان، حیوانات و تجارت بین‌المللی محسوب می­شود (1). آفلاتوکسین‌­ها از خطرناک­ترین مایکوتوکسین­ها هستند و عمدتاً توسط برخی از گونه­­های جنس آسپرژیلوس مانند Aspergillus flavus Aspergillus parasiicus و Aspergillus nomius تولید می‌شوند (2). آفلاتوکسین­ها ممکن است به طور مستقیم از طریق بلعیدن محصولات آلوده یا به طور غیرمستقیم توسط مصرف مواد غذایی مشتق‌شده از مواد اولیه آلوده، مانند شیر و فرآورده­های لبنی حاصل از دام آلوده وارد بدن انسان شوند (3).
سویه ­های مسمومیت­زای آسپرژیلوس به طور معمول دو یا سه نوع آفلاتوکسین را سنتز می­ کنند که یکی از آن­ها به طور ثابت آفلاتوکسین B1 است. آفلاتوکسین B1 سمی قوی است و در گروه ترکیبات سرطان­زا قرار دارد (4). هنگامی که گاو شیری، غذای آلوده به آفلاتوکسین دریافت می­کند، این توکسین در کبد متابولیزه می‌شود. آفلاتوکسین­ B1 و B2 به مشتقات 4- هیدروکسی به نامهای M1 و M2 تبدیل و از شیر دفع می­شوند. غلظت آفلاتوکسین M1 تولیدی در شیر گاو نسبت به آفلاتوکسین M2 بیشتر و سمیت آن نیز به مراتب بیشتر است (5). همچنین، 1 تا 3 درصد از آفلاتوکسین B1 اولیه موجود در خوراک دام به صورت آفلاتوکسین M1 در شیر تبدیل می­شود. اگر مواد غذایی آلوده به آفلاتوکسین B1 مصرف شوند، 2 تا 3 روز پس از هضم، آفلاتوکسین M1 در شیر ظاهر می‌شود و می­تواند باعث به خطر افتادن سلامت دام­ها و انسان و بروز انواع بیماری­ها نظیر سرطان، نقص در سیستم ایمنی بدن و ایجاد ناهنجاری­های جنینی شود (6-9). با توجه به اینکه شیر و فرآورده­های لبنی مورد مصرف روزانه اکثریت قریب به اتفاق مردم است، توجه به ایمنی و سلامت این فرآورده­ها اهمیت ویژه­ای دارد. حضور آفلاتوکسین M1 در این فرآورده­ها در مقادیر بیشتر از حد استاندارد، برای مصرف­کننده مخاطره‌آمیز است.
نتایج تحقیقات مختلف در زمینه اندازه­گیری میزان آفلاتوکسین M1 در شیر مناطق مختلف ایران نشان­دهنده آن است که شیر کمابیش به این سم آلوده است (10، 11). در اغلب کشورها قوانین سختی به منظور محدودکردن حضور سم آفلاتوکسین در مواد غذایی و محصولات تجاری وضع شده است؛ با این وجود حضور چنین سمومی در مواد غذایی اجتناب­ناپذیر است. بر اساس قوانین وضع‌شده توسط سازمان غذا و داروی ایالات متحده آمریکا، حداکثر مقدار مجاز آفلاتوکسین M1 در شیر 5/0 قسمت در بیلیون تعیین شده است (12). این مقدار در کشورهای اروپایی کمتر است؛ به طوری که حداکثر سطح قابل قبول آفلاتوکسین M1 در شیر، 0/05 قسمت در بیلیون است (13). در حال حاضر، حداکثر مقدار مجاز آفلاتوکسین M1 در شیر خام، انواع شیر حرارت­دیده و طعمدار در ایران، 0/1 قسمت در بیلیون تعیین شده است (14). اهمیت شیر و فراورده ­های لبنی در تغذیه انسان از یک سو و خطرات بالقوه ناشی از وجود سم آفلاتوکسین M1 در این مواد غذایی از سوی دیگر، نیاز به روشی مناسب برای غیرفعال کردن توکسین را آشکار می­سازد. با افزایش دانش و آگاهی از این موضوع که آفلاتوکسین­ها می­توانند به طور بالقوه برای سلامت انسان و دام خطرآفرین باشند، تلاش برای حذف کامل یا کاهش میزان آفلاتوکسین در مواد غذایی مضاف شده است (9).
استفاده از بسیاری از روش­های فیزیکی و شیمیایی برای حذف مایکوتوکسین­ها از مواد غذایی آلوده به دلیل مشکلات مربوط به مباحث ایمنی و امکان از دست رفتن کیفیت تغذیه­ا­ی محصول، کارایی کم و هزینه زیاد آن­ها محدود شده است. این دلایل سبب انجام تحقیقاتی گسترده به منظور جایگزینی روش­های فیزیکی و شیمیایی برای حصول به روش­های ایمن، کارا و مطلوب شده است. در این راستا، استفاده از روش­های بیولوژیکی یکی از گزینه‌های مناسب است (15). نتایج تحقیقات نشان داده است یکی از مهم‌ترین شیوه ­ها در کاهش بروز اختلالات مربوط به سم یا جلوگیری از ورود آن، استفاده از باکتری­ های خانواده اسید لاکتیک است (16)؛ چرا که برخی از سویه ­های باکتری­ های خانواده اسید لاکتیک از طریق جذب سطحی آفلاتوکسین­ها به دیواره سلولی (عمدتاً پروتئین و پپتیدوگلیکان)، می­توانند در حذف آنها مؤثر باشند. از سویی دیگر برخی از این میکروارگانیسم­ها به عنوان پروبیوتیک شناخته شده‌اند و سبب افزایش ارزش غذایی محصول می‌شوند (17، 18).
در بین میکروارگانیسم‌های پروبیوتیک شناخته‌شده، دو سویه Lactobacillus و Bifidobacterium، معمولترین گونه‌های باکتریایی در زمینه تولید محصولات پروبیوتیک هستند و انتخاب بسیار خوبی برای کاهش آفلاتوکسینهای موجود در مواد غذایی به‌خصوص شیر به شمار می‌آیند (19). باکتری  B. animalis زیرگونه لاکتیس، یک باکتری گرم مثبت، غیربیماری‌زا و دارای ویژگی‌هایی چون تأثیر نگذاشتن در ظاهر، طعم و مزه غذا است. از طرفی این باکتری می‌تواند تا زمان مصرف محصول نهایی، در فرآورده زنده و باقی بماند (20). باکتری L. delbrueckii زیرگونه بلگاریکوس، یک باکتری گرم مثبت و غیر بیماری‌زا است که به علت ویژگی‌های سمیتزدایی و بهبود کارکرد سیستم ایمنی کاربرد دارد (21). مهم‌ترین مکانیسم­هایی که این باکتری­ها به وسیله آن می­توانند موجب ارتقای سلامت انسان شوند، تولید اسیدهای آلی، پراکسیدها و باکتریوسیدها و رقابت با باکتری­های مضر و بیماری­زای روده­ای برای تصاحب جایگاه­های اتصال روی موکوس است (22).
در این پژوهش، با توجه به مطالب ذکرشده، سعی بر آن شد که اثر دو سویه Lactobacillus و Bifidobacterium بر کاهش میزان سم آفلاتوکسین M1 از شیر در شرایط in vitro متأثر از میزان غلظت باکتری و سم، دما و زمان ارزیابی شود.

 
مواد و روش­ ها

تهیه میکروارگانیسم‌ها و آماده­ سازی سوسپانسیون میکروبی
میکروارگانیسم‌های استفاده‌شده شامل  B. animalisزیرگونه لاکتیس (PTCC 1736) و L. delbrueckii زیرگونه بلگاریکوس (PTCC 1737) از مرکز کلکسیون میکروارگانیسم‌های صنعتی ایران خریداری شدند. برای آماده­سازی سوسپانسیون میکروبی، ابتدا میکروارگانیسم‌های لیوفیلی شده در محیط کشت MRS broth (Sigma Aldrich) در دمای 37 درجه سلسیوس به مدت 72 ساعت تحت شرایط بی­هوازی فعال و تکثیر شدند تا زمانی که فاز لگاریتمی (8 و 9 cfu log/ml) به دست آمد. کشت­های مذکور توسط سانتریفیوژ با دور 3500 دور در دقیقه به مدت 10 دقیقه، با استفاده از محلول بافر فسفات (Sinagene, Iran) شست‌وشو شدند و رسوب میکروبی جداسازی شد. غلظت باکتری­ها با دستگاه اسپکتروفتومتر (Ultrospec 2000, Pharmacia Biotech Inc) در طول موج600 نانومتر مطابق محلول استاندارد مک فارلند 3 (در این کدورت تعداد باکتری‌های زنده 109 cfu/ml بود) تنظیم شد (23). سلول‌های مرده نیز با استفاده از بخار 100 درجه به مدت 1 ساعت تهیه شدند. برای تهیه رقت 108 نیز از رقت 109 استفاده شد و به نسبت 1:10 رقیقسازی صورت گرفت (24).

آماده‌سازی شیر
برای تهیه رقت‌های 108 و 109 از سلول B. animalis و L. delbrueckii در میلی‌لیتر شیر بدون چربی، از آزمون‌های HPLC و ELISA استفاده شد. برای هر تکرار در مجموع حدود 50 گرم از پودر شیر بدون چربی (Merck, Germany) با آب مقطر به حجم 500 میلیلیتر رسید، سپس به مدت 5 دقیقه کاملاً مخلوط و حل شد. در مرحله بعد برای 10 دقیقه در دور 3500 در دقیقه سانترفیوژ شد. برای هر غلظت سم در آزمون HPLC و ELISA ، به ترتیب حدود 176 میلیلیتر و 20 میلی‌لیتر از شیر تلقیح‌شده استفاده شد (25).

تهیه محلول آفلاتوکسین M1
آفلاتوکسن M1 تولیدشده از  Aspergillus flavus(10 میکروگرم بر میلی‌لیتر محلول استاندارد در استونیتریل) از شرکت سیگما (Sigma-Aldrich) خریداری شد. پس از تعیین مقدار به وسیله دستگاه اسپکتوفتومتری (Ultrospec 2000)، غلظت 100 نانوگرم بر میلیلیتر آن در آب و استونیتریل به نسبت 75:25 آماده شد. به منظور آلوده‌کردن نمونه‌های شیر نیز، محلول آفلاتوکسین M1 با غلظت‌های 0/25، 0/5 و 0/75 نانوگرم بر میلی‌‌لیتر تهیه شد. در آزمونELISA ، 192 لوله اپندروف برای سه غلظت سم (غلظت‌های 0/25، 0/5 و 0/75 نانوگرم بر میلیلیتر) در زمان‌های 0/5، 1، 2 و 24 ساعت و در آزمون HPLC، 96 لوله اپندروف برای دو غلظت سم (0/5 و 0/75 نانوگرم بر میلی‌لیتر) در زمان‌های 0/5، 1 و 2 ساعت استفاده شد (25).

آلودگی شیر به آفلاتوکسین M1 و تلقیح باکتری
ابتدا 1 میلیلیتر سوسپانسیون میکروبی در شیر با دور 3500 دور در دقیقه به مدت 10 دقیقه سانترفیوژ شد. مایع رویی دور ریخته و رسوب مانده در ته لوله دو بار با آب مقطر استریل شسته شد. در مرحله بعد، 1 میلیلیتر آب مقطر استریل به رسوب‌ها اضافه شد و درنهایت به 9 میلیلیتر شیر آلوده به آفلاتوکسین اضافه و به مدت 30 ثانیه ورتکس شد. پس از آن در دماهای 4 و 37 درجه سلسیوس و زمان‌های 0/5، 1، 2 و 24 ساعت انکوبه شد. لوله‌ها مجدداً با دور 3500 دور در دقیقه به مدت 10 دقیقه سانترفیوژ و مایع رویی آن برای آنالیز آفلاتوکسین استفاده شد (26).

آلوده‌کردن نمونه (Spike)
به 0/5 میلیلیتر از نمونه شیر، به ترتیب مقادیر 500، 700 و 1000 ppt از استاندارد ذخیره (stock) اضافه شد و پس از مشتقسازی، نمونه­های آلوده (Spike) با غلظت‌های 0/25، 0/5 و 0/75 نانوگرم بر میلی‌لیتر به دست آمد. از نمونههای آلوده در معتبرسازی روش، تعیین صحت و دقت استفاده شد
.
روش الایزا
کیت خریداری‌شده در این آزمون، ساخت شرکت یوروپروکسیما (Euro Proxima, Netherlands) و روش به‌کاررفته بر پایه آزمون رقابتی مستقیم بود (27). در این تحقیق از میکرو پلیت 96 خانه‌ای استفاده شد که به ترتیب در ردیف اول از چاهک A نمونه کنترل منفی و از چاهک B تا H غلظت‌های مختلف از نمونه کنترل مثبت به مقدار 100 میکرولیتر منتقل شد. در ردیف دوم از چاهک‌‌های میکروپلیت، نمونه­های مورد آزمایش به میزان 100 میکرولیتر منتقل شدند. نمونه‌ها به مدت 1 ساعت در دمای اتاق انکوبه شدند. سپس محلول داخل میکروپلیت تخلیه و سه بار با مایع شست‌وشوی کیت، شسته شد. میکروپلیت به‌شدت تکان داده شد تا مایعی در آن نمانده باشد. سپس 100 میکرولیتر کونژوگه به آن اضافه و به مدت 30 دقیقه در دمای اتاق انکوبه شد. مجدداً مایع داخل میکروپلیت تخلیه و سه بار شست‌وشو داده شد. سپس به همه چاهک‌ها 100 میکرولیتر سوبسترا اضافه شد و به مدت نیم ساعت در یک اتاق تاریک قرار گرفت و به همه چاهک‌ها بعد از این زمان، 100 میکرولیتر محلول بازدارنده اضافه شد. درنهایت عدد جذب آن‌ها با فیلتر 450 نانومتری دستگاه الایزا (Model EL × 808; Bio Tek USA) خوانده شد (28، 29).

روش HPLC
از دستگاه HPLC (Breeze Seprations Module; Waters, USA) که مجهز به پمپ‌های دوتایی حلال و یک دریچه سوئیچی متصل به ستون‌های فاز معکوس بود، استفاده شد. برای اندازهگیری میزان آفلاتوکسین M1 باقی‌مانده در مایع رویی، از ستون‌های ایمونوافینیتی (با 7000 دور در دقیقه به مدت 10 دقیقه) استفاده شد که به شناساگر فلورسنس خودکار (Breeze 417) با طول موج‌های برانگیختگی و نشر 365 و 465 نانومتر با فاز معکوس (Performance RP-18Cmade of monolithicsilica) و حفاظ ستون (102129,Merck Preformance RP-18C endcapped guardcolumn)، مجهز بود. غلظت مربوطه با نرم افزار Empower محاسبه شد. فاز متحرک شامل سه بخش آب/ استونیتریل/ متانول (V/ V/ V60:20:20) با سرعت جریانی 1 میلی‌لیتر بر دقیقه و حجم تزریق 150 میلی‌لیتری بود. کروماتوگرام‌ها در یک گراف با سرعت 5/0 میلی‌لیتر بر دقیقه و عرض پیک 0/4 ذخیره شد. درنهایت درصد نهایی حذف آفلاتوکسین سنجیده شد (30). درصد آفلاتوکسینی که به باکتری باند شد از طریق معادله زیر (31 ،2) محاسبه شد:


 
تجزیه و تحلیل آماری
به منظور بررسی فرض برابری اختلاف واریانس‌های گروه از آزمون کرویت ماچلی استفاده شد. همچنین، به دلیل معنی‌دارنشدن آزمون ماچلی، از آزمون فرض کرویت در بخش آزمون‌های درون‌گروهی به عنوان آزمون‌های اصلاحی آزمون ماچلی استفاده شد.

 
یافته ­ها

در این مطالعه، محدوده بازیافت به‌دسـت‌آمـده بـین 83/6 تا 87/8 درصد و انحراف معیار نسبی بین 0/9 تا 2/8 درصد بود (جدول 1).
جدول 1. نتایج ارزیابی صحت روش بر اساس بازیافت (Recovery)
درصد انحراف معیار نسبی بازیافت میانگین درصد بازیافت ± انحراف معیار نمونه­های آلوده به‌دست‌آمده (نانوگرم بر میلی­لیتر) نمونه­های آلوده (Spike)ppt
1/1 83/7±0/9 0/25 500
8/2 87/8±2/4 0/5 700
9/0   85/6±0/8 0/75 1000
 

نتایج به‌دست‌آمده از روش الایزا در نمودار 1 با مطالعه برآورد میانگین‌های حاشیه‌ای نشان داد رقت 109 باکتری B. animalis در دقیقه30 ، بیشترین میزان حذف سم آفلاتوکسین (2/00±52) را نشان داد و اثر آن پس از 24 ساعت، در میزان 2/00±50 تثبیت شد. در صورتی که باکتری L. delbruckii در رقت 109 در دقیقه 60 بیشترین میزان حذف سم آفلاتوکسین (2/00±52) را نشان داد و اثر آن پس از گذشت 24 ساعت در میزان 2/00±45 تثبیت شد.
با مطالعه برآورد میانگین‌های حاشیه‌ای اثرات متقابل غلظت سم، دما، زمان (نمودار 1) مشخص شد شیر آلوده با غلظت سم 0/75 نانوگرم در میلی‌لیتر در دقیقه 30 با دمای 4 درجه سلسیوس، بیشترین میزان حذف سم آفلاتوکسین (3/00±56) را نشان داد. در صورتی‌ که در دمای 37 درجه سلسیوس با همین غلظت سم، بیشترین درصد حذف سم آفلاتوکسین در مقدار 3/00±51 طی گذشت 24 ساعت دیده شد. همچنین، در دمای 37 درجه سلسیوس، بیشترین میزان افزایش حذف آفلاتوکسین در شیر آلوده به سم با غلظت 0/5 نانو گرم در میلی‌لیتر در دقیقه 30 مشاهده شد؛ اما طی 24 ساعت، شیر آلوده به سم با غلظت 0/75 نانوگرم نسبت به 0/5 نانوگرم در میلی‌لیتر، میزان حذف آفلاتوکسین بیشتری را نشان داد.
نمودار 1. برآورد میانگین‌ حاشیه‌ای اثر متقابل نوع×تعداد×زمان باکتری‌های  B. animalis وL. delbruckii
و برآورد میانگین‌های حاشیه‌ای اثر متقابل غلظت سم×دما×زمان در دماهای 4 و 37 درجه سلسیوس
 
از سویی دیگر، با مطالعه برآورد میانگین‌های حاشیه‌ای اثرات متقابل نوع باکتری، تعداد باکتری، دما، زمان (نمودار 2) و مقایسه آن با نمودار 1 (نوع باکتری ،تعداد باکتری، زمان) مشاهده شد که باکتری B. animalis در دقیقه 30 با رقت 109 و دمای 4 درجه سلسیوس، بیشترین درصد حذف سم آفلاتوکسین (3/00±54) را نشان می دهد که این میزان حذف سم، 2 درصد بیشتر از حالت دخالت‌نکردن دما در سنجش داده‌ها در زمان مشابه بود، سپس با کاهشی ملایم در دقیقه 60 و 120 به ترتیب به 3/00±49 و 3/00±44 درصد رسید. با گذشت 24 ساعت، درصد حذف سم آفلاتوکسین با 6 درصد افزایش، در میزان3/00±50 تثبیت شد. برای باکتری L. delbruckii در شرایط مشابه، بیشترین میزان کاهش درصد سم آفلاتوکسین به ترتیب در مقادیر3/00±51 درصد در دقیقه 30، 3/00±52 درصد در دقیقه 60، 3/00±47 درصد در دقیقه 120و 3/00±45 درصد طی گذشت 24 ساعت ثبت شد.
نمودار 2. برآورد میانگین‌ حاشیه‌ای اثر متقابل نوع باکتری×غلظت باکتری×دما×زمان B. animalis وL. delbruckii
 

 
نمودار 3. برآورد میانگین‌های حاشیه‌ای اثر متقابل نوع باکتری×تعداد باکتری×حیات باکتری×زمان B. animalis و L. delbruckii
 
در بررسی اثرات متقابل نوع باکتری، تعداد باکتری، حیات باکتری و زمان (نمودار 3) مشاهده شد که بیشترین میزان حذف سم آفلاتوکسین مربوط به رقت 109 باکتری زنده B. animalis در دقیقه 30 و در باکتری زنده L. delbruckii در دقیقه 60 است.
در آزمون HPLC، با مطالعه برآورد میانگین حاشیه‌ای اثر متقابل نوع باکتری، تعداد باکتری، دما و زمان (نمودار 4-a) مشخص شد باکتری B. animalis در دقیقه 30 با رقت 108 در دمای 37 درجه سلسیوس بیشترین میزان حدف سم آفلاتوکسین را نشان داد (3/6±57) و این میزان با کاهش شدید 11 درصدی در دقیقه60 به 3/5±46 رسید؛ اما با گذشت زمان در دقیقه120 با یک افزایش 8  درصدی در 3/6±54 تثبیت شد. همچنین، باکتری L. delbruckii در رقت 109 و دمای 4  درجه سلسیوس، بیشترین میزان حذف سم را نشان داد که در زمان 30، 60 و 120 دقیقه مقدار آن به ترتیب در حدود 3/6±55، 3/5±51 و 3/6±46 درصد ثبت شد.
برآورد میانگین حاشیه‌ای اثر متقابل غلظت سم، تعداد باکتری، حیات باکتری و زمان (نمودار 4-b) نیز نشان داد بیشترین درصد حذف سم آفلاتوکسین در دقیقه 60 توسط رقت 109 باکتری زنده و غلظت سم 0/75 نانوگرم در میلیلیتر است (3/5±59)؛ که این میزان در دقیقه 120 با کاهش 6 درصدی به 3/5±53 رسید. بنابراین، بدون در نظر گرفتن هریک از دو گونه باکتری بررسی‌شده، چنین به نظر می‌رسد که در بین باکتری‌های مرده و زنده، بیشترین میزان حذف سم در غلظت 0/75 نانوگرم در میلیلیتر و در رقت 109 باکتری در 30 دقیقه اول (برای باکتری‌های مرده) و طی 60 دقیقه (برای باکتری‌های زنده) صورت گرفته است.
 
نمودار 4. برآورد میانگین‌های حاشیه‌ای اثر متقابل نوع باکتری×تعداد باکتری×دما×زمان B. animalis وL. delbruckii (aبرآورد میانگین‌های حاشیه‌ای اثر متقابل غلظت سم×تعداد باکتری×حیات باکتری×زمان (b)

نمودار 5. برآورد میانگین‌های حاشیه‌ای اثر متقابل نوع باکتری×تعداد باکتری×غلظت سم×دما×زمان B. animalis (aL. delbruckii (b)
 

نتایج حاصل از نمودار 5 نشان داد باکتری B. animalis با رقت 108 و محیط سم با غلظت 5/0 نانوگرم در میلی‌لیتر، در دقیقه 30 و دمای 37 درجه سلسیوس، بیشترین میزان حذف سم آفلاتوکسین را دارد (5/2±60)، که در دقیقه 60 با کاهش شدید 11 درصدی به 4/9±49 رسید. سپس در دقیقه 120 با افزایش قابل توجه 8 درصدی در میزان 5/15±57 درصد تثبیت شد. میانگین درصد حذف طی دوره تحقیق معادل 5/6±3/55 بود (نمودار 5-a). بر اساس نمودار 5-b نیز بیشترین کاهش حذف سم آفلاتوکسین M1 توسط باکتری L. delbruckii با رقت 109 و غلظت سم 0/5 نانوگرم در میلی‌لیتر در دقیقه 30 و دمای 37 درجه سلسیوس مشاهده شد (5/2±58 درصد).

 
بحث و نتیجه‌گیری

نتایج تحقیق حاضر به روش الایزا نشان داد باکتری L. delbruecii قادر است سم آفلاتوکسین M1 موجود در محیط شیر را بدون در نظر گرفتن دو عامل دمای 4 و 37 درجه سلسیوس و در روش HPLC بدون در نظر گرفتن دو رقت 109 و 108 باکتری و یا دماهای مذکور، به طور قابل توجهی حذف کند. با توجه به اینکه استفاده از دمای 4 درجه سلسیوس در نگهداری و توزیع شیر کاربرد فراوانی دارد، بررسی حذف آفلاتوکسین M1 به روش HPLC نشان داد باکتری L. delbruecii تحت تأثیر غلظت سم و در دمای 4 درجه سلسیوس توانمندی بیشتری نسبت به باکتری B. animalis برای حذف آفلاتوکسین M1 در روش الایزا دارد. Bovo و همکاران (2013) (32) نشان دادند در دمای 37 درجه سلسیوس، تفاوتی بین باکتری‌های L. delbruecii (9/7±33/54) و B. animalis (4/01±32/5) در اتصال به سم آفلاتوکسین M1در شیر وجود ندارد و صرفاً B.animalis (3/31±35/75) قادر است در دمای 4 درجه سلسیوس بیش از باکتری L. delbruecii (5/26±13/51)، منجر به حذف آفلاتوکسین M1 شود.
Corassin و همکاران (2013) (2) نیز گزارش دادند قدرت حذف آفلاتوکسین  M1به کمک B.animalis و L.delbruecii در زمان 30 و 60 دقیقه از شیر به ترتیب 2/3±11/5 و 4/4±11/7 درصد است که البته این میزان حذف با کمک مخمر Saccharomyces cerevisiae و در زمان‌های مشابه به 0/3±90/3 و 0/7±92/7 درصد می تواند افزایش یابد. در واقع نتایج آن‌ها نشان داد عوامل محیطی نظیر دما، غلظت سم و تعداد باکتری به مراتب تأثیر بیشتری دارند. از طرفی دیگر، روش اندازهگیریHPLC ، درصد حجم بیشتری از کاهش سم را نسبت به روش الایزا نشان داد. در واقع اثر­گذاری باکتری B. animalis در کاهش سم آفلاتوکسین از محیط کشت آلوده نه‌تنها طی 30 دقیقه اول، بلکه در زمان 120 دقیقه نیز نسبت به باکتری L. delbruecii، کارایی بیشتری داشته است. با کاهش رقت باکتری B. animalis از 109 به cfu/ml 108، توانمندی باکتری B. animalis در کاهش سم آفلاتوکسین از محیط کشت آلوده افزایش یافت. همچنین، با افزایش دما از 4 به 37 درجه سلسیوس، توانمندی باکتری در کاهش سم آفلاتوکسین از محیط کشت آلوده نیز افزایش ‌یافت.
با کاهش غلظت سم آفلاتوکسین از 75/0 به 5/0 نانوگرم بر میلی‌لیتر در شیر، توانمندی باکتری B. animalis در کاهش سم آفلاتوکسین M1 افزایش می‌یابد. Haskard و همکاران (2001) (33) گزارش کردند حذف آفلاتوکسین شدیداً به نوع باکتری (دیواره سلولی و پاکت سلولی) و تعداد آن بستگی دارد و گونه‌های مختلف می‌توانند به صورت زنده و مرده، ویژگی‌های مختلفی را نشان دهند؛ به طوری که باکتری‌های مرده در اغلب گونه‌ها، توانمندی بیشتری در حذف آفلاتوکسین دارند که این ویژگی بر خلاف نتایج ما در روش HPLC بود. El-Nezami و همکاران (1998) (34) نیز گزارش دادند باکتری‌های گرم مثبت نسبت به باکتری‌های گرم منفی اثر بیشتری در حذف آفلاتوکسین دارند. همچنین آنها دریافتند بر روی مولکول آفلاتوکسین M1 یک گروه هیدروکسیل اضافه وجود دارد که باعث افزایش قطبیت و حلالیت بیشتر در محلول می‌شود و گاهی می‌تواند در روش‌هایی با دقت کمتر، مشکل ایجاد کند. شاید یکی از دلایل کمتربودن مقادیر اندازه‌گیری با روش الایزا نسبت به روش HPLC همین موضوع باشد.
در این مطالعه، میزان دقت شمارش حذف آفلاتوکسین در روش الایزا نسبت به روش HPLC کمتر بود. این موضوع می‌تواند ناشی از اتصال آفلاتوکسین در سطحی از دیواره سلول باکتری باشد یا اینکه مقدار کمی از آن به دیواره سلولی باکتری نفوذ کرده باشد که قابل شناسایی توسط آنتی‌بادی نبوده است (35). Serrano-Nino و همکاران (2013) (36) نیز میزان حذف آفلاتوکسین M1 از شیر را توسط باکتری B. bifidum در دمای 37 درجه سلسیوس، 2/6±45/17 درصد گزارش کردند که در مقایسه با تحقیق حاضر به مراتب کمتر از میزان حذف سم توسط باکتری  B. animalis به روش HPLC (5/2±60 درصد) بود، اما از حذف توسط باکتری L. delbruecii (5/2±55 درصد) بیشتر بود. در مطالعه حیات باکتری، Elsanhoty و همکاران (2014) (26) دریافتند درصد تأثیر سم آفلاتوکسین M1 توسط باکتری مرده L. delbruecii(0/27±41/9 درصد) به مراتب بیشتر از باکتری زنده (0/89±15/4درصد) است. Bovo و همکاران (2013) (32) نیز گزارش دادند بیشترین درصد حذف آفلاتوکسین M1 از شیر پس از 24 ساعت از مواجهه است، اما اختلاف معنی‌داری (P-Value>0.05) بین باکتری زنده و مرده L. delbruecii وجود نداشت. در مطالعه آنها باکتری مردهB. animalis در میزان حذف آفلاتوکسین M1 (3/85±35/84 درصد) به مراتب تأثیر بیشتری نسبت به حالت زنده (4/13±23/62درصد) داشت که مقادیر آن نسبت به مقادیر حذف آفلاتوکسین M1 در تحقیق حاضر کمتر بود. در مطالعه­ای دیگر توسط Sarimehmetoğlu و Küplülü (2004) (37) و Kabak و Var (2008) (38) مشاهده شد که به ترتیب مقدار درصد حذف آفلاتوکسین M1 از شیر توسط باکتری زنده L. delbruecii بعد از 4 ساعت در دمای 37 درجه سلسیوس، 29/42 درصد و 10/22 درصد است که تفاوت آن‌ها با نتایج تحقیق حاضر به روش الایزا پس از گذشت 24 ساعت در رقت 109 باکتری L. delbruecii بر میلی‌لیتر، قابل تامل بود.
در رابطه با مقدار حذف سم، بدون درنظرگرفتن نوع باکتری با روشHPLC ، می­توان مشاهده کرد که کمترین (3/6±49 درصد) و بیشترین (3/5±59 درصد) مقدار مهار سم در غلظت 0/75 نانوگرم سم بر میلی‌لیتر توسط رقت 109 باکتری زنده طی زمان‌های 30 و 60 دقیقه اتفاق افتاده است. این مقادیر در شرایط مشابه برای باکتری مرده به ترتیب 3/5±46 و 3/6±54 درصد ثبت شد. این نتایج در حقیقت نشان داد توانایی باکتری‌های زنده در کاهش سم آفلاتوکسین M1 با افزایش زمان بیشتر شده است، ولی این توانایی در باکتری‌های مرده، با گذشت زمان کاهش خواهد یافت. Bueno و همکاران (2007) (39) نیز گزارش کردند حداقل غلظت باکتری زنده L.acidophilus برای حذف 50 درصد از آفلاتوکسین در محیط مایع، 109×2 سلول باکتری بر میلی‌لیتر است که این مقدار برای حذف آفلاتوکسین، 2 تعداد باکتری B.animalis و باکتری L.delbruecii در این تحقیق است. بنابراین باکتری B. animalis در روش HPLC قادر است در رقت 108×1 باکتری، بیش از 50 درصد از سم آفلاتوکسین M1 را در شیر طی 30 دقیقه اول حذف (5/2±60 درصد) و طی 120 دقیقه، این مقدار را به 5/1±57 درصد کاهش دهد. رقت‌های 109× 1 و 108× 1 باکتری  L. delbrueciiنیز برای حذف بیش از 50 درصد از سم آفلاتوکسین M1 به ترتیب در زمان­های 30 و 60 دقیقه لازم است. نتایج تحقیق حاضر با نتایج Sarimehmetoğlu و Küplülü (2004) (37) مطابقت داشت، اما با نتایج Serrano-Nino و همکاران (2013) (36) مطابقت نداشت. از سویی دیگر، در روش الایزا مشخص شد بیشترین مقدار کاهش سم در دمای 4 درجه سلسیوس و در غلظت 0/75 نانوگرم بر میلی‌لیتر طی 30 دقیقه اول و بدون در نظر گرفتن نوع باکتری است (3± 56 درصد). Adibpour و همکاران (2016) (40) مشخص کردند acidophilus L. طی 24 ساعت اول تولید ماست، قادر است بیش از 90 درصد آفلاتوکسین M1 را در دمای 4 درجه سلسیوس کاهش دهد، که با نتیجه تحقیق حاضر مبنی بر اینکه بیشترین حذف آفلاتوکسین M1 به روش  ELISAدر دمای 4 درجه سلسیوس اتفاق می افتد، مشابهت دارد. از مقایسه هر دو باکتری نیز به نظر می‌رسد عملکرد باکتری B. animalis در دمای 37 درجه سلسیوس و باکتری L. delbruecii در دمای 4 درجه سلسیوس، بهتر بوده است. El-Nezami و همکاران (1998) (34) نیز دمای اپتیمم برای حذف آفلاتوکسین را 37 درجه سلسیوس گزارش کردند. همچنین، Elgerbi و همکاران (2006) (41) با بررسی تأثیر باکتری‌های اسید لاکتیک در حذف آفلاتوکسین M1، دمای 37 درجه سلسیوس را به عنوان دمای بهتر معرفی کردند.
با توجه به خطرات بالقوه ناشی از آلودگی با آفلاتوکسین M1 در ایران و سایر کشورهای جهان، مطالعات مختلفی در زمینه چگونگی حذف و یا کاهش مقدار آفلاتوکسین انجام شده است، اما پژوهش‌های کمی در رابطه با تأثیر روش‌های بیولوژیکی حذف آفلاتوکسین M1 وجود دارد. بنابراین در مطالعه حاضر با بررسی دو روش اندازهگیری HPLC و الایزا چنین استنباط می‌شود که رقت 108 باکتری B. animalis و رقت 109 باکتری L. delbruecii در شیر آغشته به سم با غلظت 5/0 نانوگرم بر میلی‌لیتر، در دقیقه 30 و دمای 37 درجه سلسیوس، بیشترین توانایی را در میزان حذف سم آفلاتوکسین دارند. با افزایش زمان از 30 دقیقه به 120 دقیقه، از توانایی باکتری‌ها در کاهش سم آفلاتوکسین کاسته می‌شود. از این‌رو مشاهده شد که دمای 37 درجه سلسیوس در حذف آفلاتوکسین  M1موجود در شیر نسبت به دمای 4 درجه سلسیوس مؤثرتر است، اما در روش HPLC، مقدار حذف سم آفلاتوکسین M1 موجود در شیر توسط رقت 109 باکتری L. delbruecii در دمای 4 درجه سلسیوس بیشتر بود. در روش الایزا، رقت 109 هر دو باکتری مؤثر بود. در واقع می‌توان نتیجه گرفت که استفاده از باکتری‌های پروبیوتیک L. delbrueckii و B. animalis در جذب بیولوژیکی آفلاتوکسین M1 از شیر بسیار مؤثر خواهد بود.

 
سپاسگزاری

نویسندگان بر خود لازم می‌دانند که از همکاران گرامی آزمایشگاه‌های سازمان غذا و داروی کشور و دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران کمال تشکر را داشته باشند.

 
تعارض منافع

نویسندگان هیچگونه تعارض منافعی ندارند.
 
نوع مطالعه: مقاله پژوهشی | موضوع مقاله: میکروب شناسی مواد غذایی
دریافت: 1397/8/25 | پذیرش: 1398/1/21 | انتشار الکترونیک: 1398/4/31

فهرست منابع
1. Binder EM, Tan LM, Chin LJ, Handl J, Richard J. Worldwide Occurrences of Mycotoxins in Commodities, Feeds and Feed Ingredients. Animal Feed Sci Tech. 2007; 137: 265-282. [DOI:10.1016/j.anifeedsci.2007.06.005]
2. Corassin CH, Bovo F, Rosim RE, Oliveira CAF. Efficiency of Saccharomyces Cerevisiae and Lactic Acid Bacteria Strains to Bind Aflatoxin M1 in UHT Skim Milk. Food Control. 2013; 31(1):80-83. [DOI:10.1016/j.foodcont.2012.09.033]
3. Caloni F, Stammati A, Frigge G, De-Angelis I. Aflatoxin M1 Absorption and Cytotoxicity on Human Intestinal In Vitro Model. Toxicon. 2006; 47:409-415. [DOI:10.1016/j.toxicon.2005.12.003] [PMID]
4. International Agency for Research on Cancer. IARC Monograph on the Evaluation of Carcinogenic Risk to Humans, Vol 82. International Agency for Research on Cancer-World Health Organization, Lyon; 2002.
5. Rahimi E, Bonyadian M, Rafei M, Kazemeini HR. Occurrence of Aflatoxin M1 in Raw Milk of Five Dairy Species in Ahvaz, Iran. Food and Chemical Toxicology. 2010; 48: 129-131. [DOI:10.1016/j.fct.2009.09.028] [PMID]
6. Mirdamadi S, Rajabi A, Aziz Mohseni F, Momen B. Lactic Acid Production by Lactobacillus Strains. Iranian J Nut Sci Food Tech. 2007; 2(3):57-64.
7. Ardic M, Karakaya Y, Atasever M, Durmaz H. Determination of Aflatoxin B1 Levels in Deep-Red Ground Pepper (isot) Using Immune Affinity Column Combined With ELISA. Food and Chemical Toxicology. 2008; 46:1596-1599. [DOI:10.1016/j.fct.2007.12.025] [PMID]
8. Masoero F, Gallo A, Diaz D, Piva G, Moschini M. Effects of the Procedure of Inclusion of a Sequestering Agent in the Total Mixed Ration on Proportional Aflatoxin M1 Excretion Into Milk of Lactating Dairy Cows. Animal Feed Sci Tech. 2009; 150: 34-45. [DOI:10.1016/j.anifeedsci.2008.07.009]
9. Womack ED, Sparks DL, Brown AE. Aflatoxin M1 in Milk and Milk Products: A Short Review. World Mycotoxin J. 2016; 9(2):305-315. [DOI:10.3920/WMJ2014.1867]
10. Ersali A, Baho-Aldini Baigi F, Ghasemi R. Transmission of Aflatoxins from Animal Feeds to Raw and Pasteurized Milk in Shiraz City and its Suburbs. JSSU. 2009; 17(3):175-183.
11. Jafari R. Evaluation of Aflatoxin M1 Contamination in Delivery Milk and Pasteurized Milk Produced by Regional Milk Factory of East Azarbaijan. Master's Degree in Nutrition, Tabriz University of Medical Sciences; 2009.
12. Nakhaei A, Afzali N, Hosseini Vashan S J, Karimi Torshizi M A. Protective Effect of Egg Yolk Immunoglobulin (IgY) Against Aflatoxin on Blood Parameters, Ileum Morphometry and Hepatocytes' Histopathology of Broiler Chickens Fed Aflatoxin B1. Iran J Med Microbiol. 2018; 12 (3) :199-207 [DOI:10.30699/ijmm.12.3.199]
13. Mishra HN, Das C. A Review on Biological Control and Metabolism of Aflatoxin. Critical Reviews in Food Sci Nut. 2003; 43(3):245-264. [DOI:10.1080/10408690390826518] [PMID]
14. Institute of Standards and Industrial Research of Iran. Human Feed-Animal Maximum Tolerance of Mycotoxins (Amendment No. 1), Standard No. 92. 2nd ed. Tehran; 2010.
15. Kabak B, Dobson ADW, Var I. Strategies to Prevent Mycotoxin Contamination of Food and Animal Feed: A Review. Critical Reviews in Food Sci Nut. 2006; 46:593-619. [DOI:10.1080/10408390500436185] [PMID]
16. Karimi Ardestani S, Tafvizi F, Tajabadi Ebrahimi M. Molecular detection of heat-killed probiotic bacteria and study of apoptosis induction on colon cancer HT-29 cell line. Iran J Med Microbiol. 2016; 10 (2) :42-52
17. Sarimehmetoglu B, Kuplulu O. Binding Ability of Aflatoxin M1 to Yoghurt Bacteria. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi. 2004; 51:195-198.
18. Vinderola G, Itieni A. Role of Probiotics Against Mycotoxins and Their Deleterious Effects. J Food Res. 2015; 4:10-21. [DOI:10.5539/jfr.v4n1p10]
19. Sanders ME. Lactic Acid Bacteria as Promoters of Human Health. In: Goldberg, L. (Ed.), Functional Foods. New York: Chapman and Hall Co; 1997. 294-322. [DOI:10.1007/978-1-4615-2073-3_14]
20. Möller C, De Vrese M. Probiotic Effects of Selected Acid Bacteria. Milchwissenschaft. 2004; 59(11):597-601.
21. Kitazawa H, Harata T, Uemura J, Saito T, Kaneko T, Itoh T. Phosphate Group Requirement for Mitogenic Activation of Lymphocytes by an Extracellular Phosphopolysaccharide From Lactobacillus Delbrueckii ssp. Bulgaricus. Int J Food Microbiology. 1998; 40(1):169-175. [DOI:10.1016/S0168-1605(98)00030-0]
22. Kabak B, Brandon EFA, Var I, Blokland M, Sips, AJAM. Effects of Probiotic Bacteria on Bioaccessibility of Aflatoxin B1 and Ochrtoxin A Using an In Vitro Digestion Model Under Fed Conditions. J Environmental Sci Health. 2009; 44: 472-480. [DOI:10.1080/03601230902935154] [PMID]
23. Kahouli I, Malhotra M, Westfall S, Alaoul-Jamall MA, Piakash S. Design and Valldation of an Orally Administrated Active L. Fermentum-L. Acidofillus Probiotic Formulation Using Colorectal Cancer ApcMin/+ Mouse Model. Applied Microbiology Biotech. 2017; 101(1):1999-2019. [DOI:10.1007/s00253-016-7885-x] [PMID]
24. Kirkpatric W, Lopez-Ribot J, Mcatee R, Patterson T. Growth Competition Between Candida Dublinlensis and Candida Albicans Under Broth and Biofilm Growing Canditions. J Clin Microbiology. 2000; 38(1):902-904.
25. Namvar Rad M, Razavilar V, Anvar SAA, Akbari-Adergani. Selected Bio-Physical Factors Affecting the Efficiency of Bifidobacterium Animalis Lactis and Lactobacillus Delbrueckii Bulgaricus to Degrade Aflatoxin M1 in Artificially Contaminated Milk. J Food Safety. 2018; 10;1-11. [DOI:10.1111/jfs.12463]
26. Elsanhoty RM, Salam SA, Ramadan MF, Badr FH. Detoxification of Aflatoxin M1 in Yoghurt Using Probiotics and Lactic Acid Bacteria. Food Control. 2014; 43(1):129-134. [DOI:10.1016/j.foodcont.2014.03.002]
27. Wang JJ, Liu BH, Hsu YT, Yu FY. Sensitive Competitive Direct Enzyme-Linked Immunosorbent Assay and Gold Nanoparticle Immunochromatographic Strip for Detecting Aflatoxin M1 in mMilk. Food Control. 2011; 22(1):964-969. [DOI:10.1016/j.foodcont.2010.12.003]
28. Riazipour M, Tavakkoli HR, Razzaghi AM, Rafati H, Sadr Momtaz, SM. Measuring the Amount of M1 Aflatoxin in Pasteurized Milks. Kowsar Medical Journal. 2010; 15(2):89-93.
29. Jawaid S, Talpur, FN, Nizamani SM, Afridi HI. Contamination Profile of Aflatoxin M1 Residues in Milk Supply Chain of Sindh, Pakistan. Toxicology Reports. 2015; 2:1418-1422. [DOI:10.1016/j.toxrep.2015.10.011] [PMID] [PMCID]
30. Sadat Fakoor Janati S, Beheshti HR, Feizy J, Asadi M. Aflatoxin Determination in Saffron by High-Performance Liquid Chromatography and Immunoaffinity Column Clean-Up. Saffron Agronomy Tech. 2013; 1(2):102-111.
31. Lopez CE, Ramos LL, Ramadan SS, Bulacio LC. Presence of Aflatoxin M1 in Milk for Human Consumption in Argentina. Food Control. 2003; 14:31-34. [DOI:10.1016/S0956-7135(02)00049-X]
32. Bovo F, Corassin CH, Rosim RE, de Oliveira CA. Efficiency of Lactic Acid Bacteria Strains for Decontamination of Aflatoxin M1 in Phosphate Buffer Saline Solution and in Skimmed Milk. Food and Bioprocess Tech. 2013; 6(8):2230-2234. [DOI:10.1007/s11947-011-0770-9]
33. Haskard CA, El-Nezami HS, Kankaanpää PE, Salminen S, Ahokas JT. Surface Binding of Aflatoxin B1 by Lactic Acid Bacteria. Appl Environ Microbiol. 2001; 67(7):3086-3091. [DOI:10.1128/AEM.67.7.3086-3091.2001] [PMID] [PMCID]
34. El-Nezami H, Kankaanpaa P, Salminen S, Ahokas J. Ability of Dairy Strains of Lactic Acid Bacteria to Bind a Common Food Carcinogen, Aflatoxin B1. Food Chem Toxicol. 1998; 36(4):321-326. [DOI:10.1016/S0278-6915(97)00160-9]
35. Ismail A, Akhtar S, Levin RE Ismail T, Riaz M, Amir M. Aflatoxin M1: Prevalence and Decontamination Strategies in Milk and Milk Products. Crit Rev Microbiol. 2016; 42(3):418-427. [DOI:10.3109/1040841X.2014.958051] [PMID]
36. Serrano-Niño JC, Cavazos-Garduño A, Hernandez-Mendoza A, Applegate B, Ferruzzi MG, San Martin-González MF, et al. Assessment of Probiotic Strains Ability to Reduce the Bioaccessibility of Aflatoxin M1 in Artificially Contaminated Milk Using an In Vitro Digestive Model. Food Control. 2013; 31(1):202-207. [DOI:10.1016/j.foodcont.2012.09.023]
37. Sarimehmetoğlu B, Küplülü Ö. Binding Ability of Aflatoxin M1 to Yoghurt Bacteria. Ankara Üniv Vet Fak Derg. 2004; 51(1):195-198. [DOI:10.1501/Vetfak_0000000005]
38. Kabak B, Var I. Factors Affecting the Removal of Aflatoxin M1 From Food Model by Lactobacillus and Bifidobacterium Strains. J Environ Sci Health B. 2008; 43(7):617-624. [DOI:10.1080/03601230802234740] [PMID]
39. Bueno DJ, Casale CH, Pizzolitto RP, Salvano MA, Oliver G. Physical Adsorption of Aflatoxin B1 by Lactic Acid Bacteria and Saccharomyces Cerevisiae: A Theoretical Model. J Food Prot. 2007; 70(9):2148-2154. [DOI:10.4315/0362-028X-70.9.2148] [PMID]
40. Adibpour N, Soleimanian-Zad S, Sarabi-Jamab M, Tajalli F. Effect of Storage Time and Concentration of Aflatoxin M1 on Toxin Binding Capacity of L. Acidophilus in Fermented Milk Product. J Agr Sci Tech. 2016; 18(1):1209-1220.
41. Elgerbi AM, Aidoo K, Candlish AAG, Williams AG. Effects of Lactic Acid Bacteria and Bifidobacteria on Levels of Aflatoxin M1 in Milk and Phosphate Buffer. Milchwissenschaft. 2006; 61(2):197-199.

ارسال نظر درباره این مقاله : نام کاربری یا پست الکترونیک شما:
CAPTCHA

ارسال پیام به نویسنده مسئول


بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به مجله میکروب شناسی پزشکی ایران می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق   ناشر: موسسه فرنام

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Iranian Journal of Medical Microbiology

Designed & Developed by : Yektaweb Publishr: Farname Inc.